عقد هبه +شرایط آن
هبه یعنی انتقال حق مالکیت خود به دیگری .هبه عقدی است مجانی ولی امکان گرفتن عوض درآن وجود دارد یعنی با گرفتن عوضی( مال یا انجام عملی) مال را به دیگری انتقال دهد.هبه نیز مانند سایر عقود دارای شرایط صحت معامله می باشد یعنی باید قصد و رضای طرفین وجود داشته باشد در عین حال طرفین اهلیت داشته باشند و موضوع مورد معامله هم معین بوده و مشروعیت جهت معامله داشته باشد.هبه از عقود عینی است در عقود عینی علاوه بر ایجاب و قبول باید قبض هم صورت پذیرد و قبض در آن شرط صحت می باشد.
مهمترین عناوین این مقاله
اوصاف هبه
ارکان هبه
شرایط صحت عقد هبه
موارد بطلان هبه
انواع هبه نامه
هبه به همسر
شرایط رجوع از عقد هبه
اقسام هبه که ذاتا غیر قابل رجوع هستند
شرایطی که باعث می شود هبه غیر قابل رجوع شود
مواردی که نمی توانند موضوع عقد هبه قرار گیرند
اوصاف هبه
هبه عقدی است جایز یعنی هر کدام از طرفین هر موقع خواستن می توانند عقد را به هم بزنند .
هبه عقدی است که در آن مالک مالکیت خود را به دیگری انتقال می دهددر اصل تملیک اتفاق می افتد .در هبه ؛حق انتقال پیدا نمی کند حقوق عینی مانند حق انتفاع ،حق ارتفاق ،حق عینی تبعی ، حق تحجیر و حق شفعه.منتقل نمی شوند .
هبه عقدی مسامحی است چرا که در عقد مسامحه ای تلاش طرف بر استفاده حداکثری از شرایط موجود نمی باشد و مال در عقد هبه به صورت رایگان در اختیار طرف قرار می گیرد لذا علم اجمالی به موضوع هبه کفایت می کند .در عقود رایگان مثل هبه اشتباه در طرف مقابل که علت عمده عقد بوده باعث بطلان آن می باشد
هبه عقدی غیر معوض است ولی می توان برای آن شرط عوض هم قرار دادو قرار دادن عوض باعث بطلان آن نمی شود .
ارکان هبه
واهب
کسی که مال را به دیگری هبه می کند لذا نیازمند اهلیت تام می باشد و نباید ورشکسته باشد
متهب
کسی که مال به تملیک وی در می آید در خصوص اهلیت باید به این نکات توجه نمود.
عین موهوبه
مالی که با وقوع عقد هبه از مالکیت واهب به مالکیت متهب در می آید .
اگر متهب مجنون و یا صغیر غیر ممیز باشد به هیچ هنوان هبه صحیح نیست چرا که مجنون و صغیر غیر ممیز فاقد هر گونه قصد می باشند .چه به نفعشان باشد و چه به ضررشان در هرحال باطل است .
اما در خصوص شخص متهب که سفیه یا ممیز باشد در صورتی که به صورت غیر معوض هبه شده باشد چون کلا به نفعشان است هبه صحیح می باشد ولی اگر به صورت معوض هبه شده باشد چون سفیه و صغیر ممیز در امور مالی خود نمی توانند دخالت کنند نیازمندقبول و قبض از طرف ولی یا قیم می باشد .
توجه داشته باشید قیم به هیچ عنوان نمی تواند اموال مولی علیه را هبه نماید چرا که کلا به ضررش می باشد .
از آنجا که هبه عقدی عینی است نیازمند ایجاب و قبول و قبض می باشد و قبل از قبض مال موهوبه منافع مال متعلق به مالک خواهد بود چرا که قبض در عقود عینی شرط صحت است تا قبل از قبض منافع و عین مال متعلق به مالک می باشد.
هبه نیز مانند سایر عقود نیازمند دو اراده واهب و متهب می باشد.
شرایط صحت عقد هبه
اهلیت
قبض مال موهوبه
تراضی بین واهب و متهب
معلوم ومعین بودن مال موهوبه
مال مورد هبه جزء حقوق مال باشد چرا که حقوق غیر مالی قابل هبه نیستند
موارد بطلان هبه
فوت واهب یا متهب پیش از قبض و تصرف مال موهوبه
معلوم و معین نبودن مال موهوبه (مال موهوبه می تواند عین ،منفعت و یا دین باشد )
عدم اهلیت واهب
مالک نبودن واهب نسبت به مال موهوبه
احراز جعلیت هبه نامه و انعقاد هبه صوری
جهت هبه نامشروع باشد(هبه بر کار حرام)
انواع هبه نامه
هبه نامه رسمی
به هبه نامه ای گفته می شود که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم گردد
هبه نامه عادی
هبه نامه در بنگاه، توسط وکیل یا توسط خود شخص تنظیم شود عادی و غیررسمی خواهد بود.
هبه چه به صورت رسمی و یا چه به صورت عادی تنظیم شود در هردو حالت دارای اعتبار است اما در صورتی که به صورت رسمی تنظیم شود از یک سری مزایایی برخوردار می شود از آن جمله می توان به اظهار انکار و تردید نمودن در سند عادی اشاره نمود که نسبت به اسناد رسمی نمی توان اظهار انکار یا تردید نمود .
هبه به همسر
اگر مرد مالی را به همسرش هبه کند در صورتی که از باب مهریه و یا بدهی نباشد می تواند از هبه رجوع نماید و مال موهوبه به مالکیت خودش برگردد .
مواردی که نمی توانند موضوع عقد هبه قرار گیرند
اثر اصلی عقد هبه تملیک است تملیک جایی به کار می رود که مالکیت مورد انتقال قرار می گیرد نه حق.بر این اساس، حقوق عینی یعنی حق انتفاع، حق ارتفاق، حق عینی تبعی، حق تحجیر و حق شفعه نمی تواند موضوع عقد هبه باشد پس موضوع عقد هبه می تواند عین ، منفعت و دین باشد.
شرایط رجوع از عقد هبه
واهب بعد از اینکه مال را به متهب هبه کرد در صورتی که مال تلف نشده باشد و به دیگری انتقال نداده شده باشد واهب حق رجوع خواهد داشت .در صورت وجود شرایط برای رجوع از هبه برای واهب اگر منافع در زمان هبه جزء منافع متصل بوده یعنی امکان جدا شدن نباشد منافع متعلق به متهب خواهد بود ولی اگر منافع زمان هبه جزء منافع منفصل باشد این منافع همراه با عین به مالک ( واهب ) برمی گردد
اقسام هبه که ذاتا غیر قابل رجوع هستند
- هبه به طبقه اول خویشاوندان نسبی (هبه به اجداد قابل رجوع است )
- اگر دینی را به مدیون هبه شود قابل رجوع نخواهد بود
- اگر در مقابل هبه عوضی شرط شده و دریافت کرده باشد(عوض ممکن است مالی باشد یا انجام عمل)
- هبه به قصد قربت مانند صدقه دادن قابل رجوع نمی باشد
شرایطی که باعث می شود هبه غیر قابل رجوع شود
در صورتی که مال مورد هبه تلف شود
- اکر مال موهوبه به صورت قراردادی به شخص ثالثی انتقال داده شود
اگر مال موهوبه در رهن یا اجاره قرارداده شود
اگر مال موهوبه به لحاظ ماهیتی تغییر کند
پرسش از وکیل
1- فوت واهب یا متهب قبل از قبض و بعد از قبض چه تاثیری بر عقد هبه دارد؟
اگر قبل از قبض واهب یا متهب فوت کند هبه باطل است چرا که هبه عقد عینی است و قبض در آن شرط صحت می باشد .ولی فوت بعد از قبض تاثیری در عقد هبه ندارد.
2- اگر در اثر عمل متهب تغییری در عین موهوبه رخ هد که منجر به افزایش قیمت آن شود آیا واهب می تواند از آن رجوع نماید؟یکی از مواردی که واهب حق رجوع ندارد تغییر در عین موهوبه است.
3- در هبه به صغیر، سفیه یا مجنون قبض چه کسی معتبر است ؟در هبه به صغیر ، مجنون و یا سفیه قبض ولی معتبر است فارغ از این که صغیرممیز و یا غیرممیز باشد .
سخن پایانی
هبه یک عقد رایگانی است که شخص مالکیت مال خود را به شخص دیگری انتقال می دهد البته این انتقال شرایط خاص خود را دارد و باید شخص هبه کننده یعنی واهب نسبت به آن آگاهی لازم را داشته باشد .برای داشتن اطلاعات لازم وکافی باید از افراد متخصص در این حوزه که بهترین آنها وکیل دادگستری می باشند مشاوره گرفته شود .گروه وکلای حقوق بشر بصورت وکیل آنلاین و حضوری با مشاوره تخصصی و قبول وکالت آماده ارایه خدمات حقوقی کیفری در تمامی گرایش ها می باشد .در صورت تمایل تماس حاصل نمائید.
