آیا خرید و فروش املاک وقفی امکان دارد؟

وقف، یکی از عقود اسلامی است که در آن، مالکیت یک مال به طور کامل و ابدی به خداوند و برای استفاده عام المنفعه منتقل می‌شود. با وقف شدن یک ملک، مالکیت آن از واقف ساقط شده و به شخص دیگری منتقل نمی‌شود، بلکه "مال موقوفه" دارای شخصیت حقوقی مستقل می‌گردد.
مطابق با قانون مدنی، هیچ‌کس نمی‌تواند در مال موقوفه تصرفاتی انجام دهد که آن را از حالت وقف بودن یا قابلیت انتفاع خارج سازد. به عبارت دیگر، خرید و فروش املاک وقفی در حالت عادی ممنوع بوده و هرگونه معامله‌ای در این خصوص بدون مجوز قانونی، جرم محسوب می‌شود و می‌تواند تحت عناوینی مانند "فروش مال غیر" یا "کلاهبرداری" مورد پیگرد قانونی قرار گیرد.
با وجود ممنوعیت کلی، در دو مورد خاص امکان خرید و فروش املاک وقفی با حکم دادگاه و تحت نظارت مراجع قانونی وجود دارد:
1. احتمال از بین رفتن مال موقوفه:
•    در صورتی که به دلیل عواملی مانند فرسودگی، بلایای طبیعی و ... احتمال تخریب و نابودی مال موقوفه وجود داشته باشد، می‌توان با حکم دادگاه و به منظور حفظ منافع موقوفه، آن را به فروش رساند.
•    لازم به ذکر است که صرف وجود احتمال تخریب برای فروش کافی نیست، بلکه باید "خوف عقلایی" مبنی بر وقوع این امر وجود داشته باشد و فروش مال موقوفه ضروری تشخیص داده شود.
2. اختلاف و درگیری میان موقوف علیهم:
•    طبق ماده 349 قانون مدنی، در صورتی که میان موقوف علیهم (افراد یا نهادهایی که منافع وقف به آنها تعلق دارد) اختلاف و درگیری ایجاد شود به نحوی که بیم وقوع خونریزی یا قتل وجود داشته باشد، می‌توان با حکم دادگاه و به منظور رفع این اختلاف، مال موقوفه را به فروش رساند.
خرید و فروش املاک وقفی در حالت عادی ممنوع است.هرگونه معامله در خصوص املاک وقفی بدون مجوز قانونی، جرم محسوب می‌شود. در دو مورد خاص، با حکم دادگاه و تحت نظارت مراجع قانونی می‌توان املاک وقفی را به فروش رساند:
o    احتمال از بین رفتن مال موقوفه
o    اختلاف و درگیری میان موقوف علیهم
در هر دو مورد، فروش مال موقوفه باید با رعایت تشریفات قانونی و به منظور حفظ منافع موقوفه انجام شود.

مهم ترین عناوین این مقاله

• چه زمانی می‌توان ملک وقفی را فروخت؟
• املاک موقوفی چه تفاوتی با املاک معمولی دارند؟
• چه زمانی  می‌توان ملک وقفی  را توقیف کرد؟

                                  جهت اخذ مشاوره و هماهنگی، آیکون پلتفرم مربوطه را  کلیک نمایید

چه زمانی می‌توان  ملک وقفی را فروخت؟

وقف، از جمله عقود شرعی و پسندیده در اسلام است که در آن، مالکیت یک مال به طور کامل و ابدی به خداوند و برای استفاده عام‌المنفعه منتقل می‌شود. با وقف شدن یک ملک، مالکیت آن از واقف ساقط شده و به شخص دیگری منتقل نمی‌شود، بلکه "مال موقوفه" دارای شخصیت حقوقی مستقل می‌گردد.
اما سوالی که در ذهن بسیاری از افراد شکل می‌گیرد این است که آیا می‌توان املاک وقفی را فروخت یا خیر؟
در پاسخ به این سوال باید گفت که فروش املاک وقفی در حالت عادی ممنوع بوده و هرگونه معامله‌ای در این خصوص بدون مجوز قانونی، جرم محسوب می‌شود و می‌تواند تحت عناوینی مانند "فروش مال غیر" یا "کلاهبرداری" مورد پیگرد قانونی قرار گیرد.
با این حال، در شرایط استثنایی و خاصی، با حکم دادگاه و تحت نظارت مراجع قانونی می‌توان املاک وقفی را به فروش رساند. در ادامه به بررسی این شرایط می‌پردازیم:
1. اختلاف و درگیری میان موقوف علیهم:
طبق ماده 349 قانون مدنی، در صورتی که میان موقوف علیهم (افراد یا نهادهایی که منافع وقف به آنها تعلق دارد) اختلاف و درگیری ایجاد شود به نحوی که بیم وقوع خونریزی یا قتل وجود داشته باشد، می‌توان با حکم دادگاه و به منظور رفع این اختلاف، مال موقوفه را به فروش رساند.
2. خرابی و خطر نابودی مال موقوفه:
در صورتی که به دلیل عواملی مانند فرسودگی، بلایای طبیعی و ... احتمال تخریب و نابودی مال موقوفه وجود داشته باشد، می‌توان با حکم دادگاه و به منظور حفظ منافع موقوفه، آن را به فروش رساند.
3. مصلحت ولی فقیه:
در برخی موارد، ممکن است فروش مال موقوفه به مصلحت شرعی و تشخیص ولی فقیه باشد. در این صورت، با حکم ایشان و تحت نظارت مراجع قانونی، می‌توان مال موقوفه را به فروش رساند.

املاک موقوفی چه تفاوتی با املاک معمولی دارند؟

هنگام خرید ملک، ممکن است با اصطلاح "ملک موقوفی" مواجه شوید. اما تفاوت این نوع املاک با املاک معمولی در چیست؟
1. قیمت مناسب‌تر:
یکی از مزایای اصلی املاک موقوفی، قیمت پایین‌تر آنها نسبت به املاک مشابه در همان منطقه است. به طور کلی، قیمت املاک موقوفی بین 5 تا 20 درصد کمتر از املاک عادی است. این موضوع می‌تواند برای افرادی که بودجه محدودتری برای خرید ملک دارند، فرصتی مناسب باشد.
2. دو سند مجزا:
املاک موقوفی معمولاً دارای دو سند هستند:
•    سند عرصه: این سند مربوط به زمین ملک بوده و به نام صاحب اصلی یا شخص وقف کننده صادر می‌شود.
•    سند اعیان: این سند مربوط به بنای احداث شده بر روی زمین (خانه یا آپارتمان) بوده و به نام خریدار صادر می‌شود.
3. اجاره زمین از متولی موقوفه:
در واقع، با خرید ملک موقوفی، شما زمین آن را از متولی موقوفه به صورت اجاره بلندمدت (معمولاً 99 ساله) در اختیار می‌گیرید. به همین دلیل، امکان خرید و فروش آزادانه این املاک وجود ندارد و در تمام مراحل معاملات (خرید، فروش، اجاره) باید اداره اوقاف به عنوان ناظر و تأیید کننده حضور داشته باشد.
4. محدودیت‌های نقل و انتقال:
به دلیل ماهیت وقف، انتقال مالکیت املاک موقوفی تابع قوانین و مقررات خاص خود است. به طور خلاصه، در این نوع املاک، شما مالک کامل زمین نیستید و برای هرگونه نقل و انتقال، به مجوز اداره اوقاف نیاز دارید.

چه زمانی  می‌توان ملک وقفی  را توقیف کرد؟

توقیف املاک، یکی از ابزارهای قانونی برای تضمین حقوق طلبکاران در دعاوی مختلف است. اما آیا می‌توان املاک وقفی را نیز توقیف کرد؟ پاسخ این سوال به نوع توقیف و شرایط آن بستگی دارد.
چرا توقیف ملک وقفی به طور کلی مجاز نیست؟
طبق ماده 455 قانون مدنی، در وقف، عین مال حبس می‌شود. به عبارت دیگر، مال موقوفه قابلیت نقل و انتقال ندارد. از آنجا که یکی از شرایط املاک قابل توقیف، قابلیت نقل و انتقال آنها است، به طور کلی توقیف ملک موقوفه که ملکیت آن متعلق به محکوم علیه نیست، جواز قانونی ندارد.
اما یک استثنا وجود دارد:
طبق ماده 466 قانون مدنی، منافع موقوفه از مال موقوفه متمایز است. به این معنی که منافع حاصل از موقوفه، مانند اجاره بها، می‌تواند به عنوان یک مال مجزا مورد معامله و نقل و انتقال قرار گیرد.
بنابراین، در چه شرایطی می‌توان منافع موقوفه را توقیف کرد؟
•    منافع موقوفه متعلق به محکوم علیه باشد: در صورتی که منافع موقوفه، مانند اجاره بها، متعلق به فردی باشد که علیه او حکم صادر شده است، می‌توان آن را به نفع طلبکار توقیف کرد.
•    توقیف منافع موقوفه مستلزم واگذاری مورد اجاره نباشد: در صورتی که توقیف منافع موقوفه به معنای واگذاری و انتقال مورد اجاره به شخص دیگری نباشد، می‌توان آن را توقیف کرد. به عنوان مثال، می‌توان اجاره بها را به طور مستقیم به حساب طلبکار واریز کرد.
•    موافقت موجر جلب شود: در صورتی که توقیف منافع موقوفه مستلزم واگذاری مورد اجاره به شخص دیگری باشد، باید برای این کار از موجر (متولی موقوفه) نیز رضایت گرفته شود.

ارتباط با وکیل پایه یک دادگستری
جهت ارتباط با گروه وکلای حقوق بشر می توانید با کارشناسان حقوقی مجموعه تماس حاصل نمائید. این موسسه حقوقی با پیشتازی در عرصه وکالت تخصصی می تواند با توجه به نیاز پرونده شما بهترین و کارآمدترین وکلای با سابقه را به شما معرفی نماید وکیل در وصول مطالبات چک و سفته یکی از مهم ترین و فعال ترین دپارتمان های این موسسه حقوقی است. همچنین در حوزه ملکی، وکیل ملکی، خرید و فروش، اجاره و مشارکت نیز حضور فعالی دارند. شما می توانید با اخذ نوبت قبلی جهت مشاوره با معروفترین وکیل دادگستری  به صورت حضوری به شعب و دفاتر این موسسه مراجعه فرمائید 

                                     جهت اخذ مشاوره و هماهنگی، آیکون پلتفرم مربوطه را  کلیک نمایید