نگاهی به حقوق فرزندِ حاصل از رابطه نامشروع

در نظام حقوقی ایران، هرگاه در نتیجه رابطه نامشروع زن و مردی، فرزندی به دنیا آید، به او "ولد الزنا" یا "فرزند نامشروع" اطلاق می‌شود. این امر بر اساس آموزه‌های فقهی و در راستای حمایت از خانواده مشروع و جلوگیری از گسترش روابط نامشروع و تولد فرزندان بدون هویت قانونی، صورت می‌گیرد.
قانون مدنی، در اقدامی انساندوستانه، فرزندِ حاصل از رابطه نامشروع را به زناکار منسوب نمی‌کند. این امر به دلیل حفظ مصالح عالیه کودک و جلوگیری از انگ اجتماعی برای او است.
با وجود عدم انتساب فرزند به زناکار، این کودکان نیز مانند سایر فرزندان، نیازمند دریافت حمایت‌های قانونی و عاطفی هستند. به همین منظور، دیوان عالی کشور با صدور رای وحدت رویه، در جهت احقاق حقوق این کودکان گام برداشته است.

مهم ترین عناوین این مقاله

• اطفال نامشروع در نگاه قانون
• اطفال نامشروع در پرتو رای وحدت رویه
• حقوق، تکالیف و چالش‌های فرزند نامشروع

    
                                                  جهت اخذ مشاوره و هماهنگی، آیکون پلتفرم مربوطه را  کلیک نمایید

اطفال نامشروع در نگاه قانون

در نظام حقوقی ایران، وضعیت اطفال نامشروع، به عنوان دسته‌ای از کودکان که در بستر روابط نامشروع به دنیا می‌آیند، از دیرباز مورد بحث و چالش بوده است. ماده 1167 قانون مدنی، به عنوان نقطه عطفی در این زمینه، حکم به عدم انتساب طفل متولد از زنا به زانی می‌دهد.
این حکم، در راستای حفظ مصالح عالیه کودک و جلوگیری از انگ اجتماعی برای او، اقدامی انساندوستانه محسوب می‌شود.
با این حال، تبعات این عدم انتساب، محرومیت فرزند از حقوق و تکالیف متقابل والدین و فرزندان را به دنبال دارد. به عبارت دیگر، اطفال نامشروع از آثار قانونی نسب مانند ولایت قهری، حضانت فرزندان، ارث و نفقه فرزند محروم می‌شوند. این محرومیت‌ها، نگرانی‌هایی را در خصوص آینده و سرنوشت این کودکان به وجود آورده است.

اطفال نامشروع در پرتو رای وحدت رویه

 همان طور که بیان نمودیم، در نظام حقوقی ایران، وضعیت اطفال نامشروع، به عنوان دسته‌ای از کودکان که در بستر روابط نامشروع به دنیا می‌آیند، از دیرباز مورد بحث و چالش بوده است. در حالی که قانون مدنی، این کودکان را از برخی حقوق و تکالیف متقابل والدین و فرزندان مانند ارث محروم می‌کرد، دیوان عالی کشور با صدور رای وحدت رویه، تحولی ارزنده در این زمینه ایجاد کرد.
رای وحدت رویه چه می‌گوید؟
این رای، با تاکید بر اصل عدالت و حمایت از حقوق کودکان، حکم به عدم وجود تفاوت اصولی بین طفل مشروع و طفل نامشروع از نظر حقوق و تکالیف می‌دهد. به عبارت دیگر، به جز ارث، سایر حقوق و تکالیف والدین و فرزندان مانند حضانت، ولایت قهری و پرداخت نفقه، برای هر دو دسته از کودکان به طور یکسان اعمال می‌شود.
این رای، گامی مهم در جهت احقاق حقوق اطفال نامشروع و حمایت بیشتر از آنها محسوب می‌شود. رای وحدت رویه، خلأهای موجود در قانون مدنی در خصوص حقوق و تکالیف والدین و فرزندان نامشروع را تا حد زیادی مرتفع کرده است. این رای با از بین بردن بخشی از تبعیضات موجود علیه اطفال نامشروع، به ایجاد عدالت بیشتر در جامعه کمک می‌کند.

حقوق، تکالیف و چالش‌های فرزند نامشروع

در نظام حقوقی ایران، وضعیتی خاص برای "فرزند نامشروع" یا "ولدالزنا" در نظر گرفته شده است. این دسته از کودکان، که حاصل روابط نامشروع زن و مردی هستند، با وجود نیاز به حمایت و برخورداری از حقوق، با چالش‌هایی در مسیر احقاق حقوق خود روبرو هستند.
عدم انتساب به زناکار:
طبق ماده 1167 قانون مدنی، طفل متولد شده از زنا به زانی (پدر یا مادر زناکار) ملحق نمی‌شود. این حکم، در راستای حفظ مصالح عالیه کودک و جلوگیری از انگ اجتماعی برای او، اقدامی انساندوستانه محسوب می‌شود.
تکلیف حضانت و نفقه:
با وجود عدم انتساب به زناکار، تکلیف حضانت و نفقه فرزند نامشروع بر عهده پدر یا مادری است که در اشتباه یا شبهه نبوده است. در غیر این صورت، این وظایف بر عهده جد پدری خواهد بود.
محرومیت از ارث:
یکی از تفاوت‌های اساسی بین فرزند مشروع و نامشروع، محرومیت فرزند نامشروع از ارث بردن از پدر و مادر و اقوام آنها است. این امر به دلیل عدم وجود رابطه نسبی شرعی بین آنها است.
استثنای ارث بردن:
ماده 884 قانون مدنی، استثنایی را برای ارث بردن فرزند نامشروع در نظر گرفته است. در صورتی که حرمت رابطه نامشروع فقط نسبت به یکی از پدر و مادر ثابت شود و دیگری به دلیل اکراه یا اشتباه در زنا باشد، فرزند می‌تواند از طرفی که ثابت نشده است و اقوام او ارث ببرد.
حضانت فرزند:
حضانت و نگهداری از فرزند نامشروع تا سن هفت سالگی بر عهده مادر است. پس از آن، حضانت با توجه به تشخیص دادگاه و مصلحت کودک تعیین می‌شود.
محرومیت از ارث، عدم حمایت کافی قانونی و اجتماعی از این دسته از کودکان و نگاه‌های سنگین جامعه، از جمله چالش‌هایی است که فرزند نامشروع با آن روبرو است.
در این راستا، تلاش برای تکامل قوانین و حمایت بیشتر از این کودکان، امری ضروری است. نهادهای مدنی و اجتماعی نیز می‌توانند با ارائه آموزش‌ها و حمایت‌های لازم، به بهبود وضعیت این کودکان کمک کنند.

ارتباط با وکیل گروه وکلای حقوق بشر

گروه وکلای حقوق بشر با بهره مندی از بهترین وکلا در راستای ارائه مشاوره حقوقی با کیفیت گام بر میدارد. شما می توانید با اخذ نوبت از کارشناسان مجموعه، حسب نیاز خود با وکیل خانواده، طلاق، مهریه، نفقه، یا وکیل در امور ثبتی، اداری و تجاری ارتباط برقرار کرده و مشاوره اخذ نمائید. 
جهت ارتباط با وکیل خوب گروه وکلای حقوق بشر با ما در ارتباط باشید.

     
                                                            جهت اخذ مشاوره و هماهنگی، آیکون پلتفرم مربوطه را  کلیک نمایید