قرار منع تعقیب در چه مواردی صادر می شود؟

دادگاه‌های کیفری در رسیدگی به جرایم، دو نوع رأی صادر می‌کنند: احکام و قرارها. قرار منع تعقیب یکی از قرارهایی است که توسط این دادگاه‌ها صادر می‌شود و گاه با قرار ترک تعقیب اشتباه گرفته می‌شود. در این مقاله به بررسی دقیق قرار منع تعقیب و تمایز آن با قرار ترک تعقیب می‌پردازیم.
قرار منع تعقیب در ماده 265 قانون آیین دادرسی کیفری تعریف شده است. طبق این ماده، در هر یک از موارد زیر، دادگاه یا دادسرا قرار منع تعقیب صادر می‌کند:
•    عدم وقوع جرم: اگر ثابت شود که جرمی رخ نداده است، قرار منع تعقیب صادر می‌شود.
•    فقدان عنصر معنوی جرم: اگر ثابت شود که مرتکب جرم، سوء نیت یا قصد ارتکاب جرم را نداشته است، قرار منع تعقیب صادر می‌شود.
•    فقدان عنصر مادی جرم: اگر ثابت شود که رفتار مرتکب، واجد وصف مجرمانه نیست، قرار منع تعقیب صادر می‌شود.
•    مشمول مرور زمان شدن جرم: اگر از تاریخ وقوع جرم یا از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی، مدتی که در قانون برای آن جرم مقرر شده است، گذشته باشد، قرار منع تعقیب صادر می‌شود.
•    فقدان صلاحیت دادگاه: اگر دادگاه رسیدگی کننده به پرونده صلاحیت رسیدگی به آن را نداشته باشد، قرار منع تعقیب صادر می‌شود.
.
با صدور قرار منع تعقیب، تعقیب کیفری متهم متوقف می‌شود. متهم از اتهام انتسابی تبرئه می‌شود و سابقه کیفری برای متهم ایجاد نمی‌شود.
قرار منع تعقیب قابل اعتراض در مراجع قانونی است. در صورت نقض قرار منع تعقیب در مراجع بالاتر، پرونده مجدداً برای رسیدگی به دادگاه کیفری ارسال می‌شود. قرار منع تعقیب مانع از طرح دعوای حقوقی علیه متهم به دلیل ضرر و زیان ناشی از جرم نمی‌شود. جهت  دریافت مشاوره حقوقی از وکیل  با ما در ارتباط باشید. 

مهم ترین عناوین این مقاله

• تفاوت قرار منع تعقیب و ترک تعقیب چیست؟
• قرار منع تعقیب در چه مواردی صادر می شود؟
• اعتراض به قرار منع تعقیب
• نقض قرار منع تعقیب چه شرایطی دارد؟

                                                    جهت اخذ مشاوره و هماهنگی، آیکون پلتفرم مربوطه را  کلیک نمایید

تفاوت قرار منع تعقیب و ترک تعقیب چیست؟

در نظام حقوقی ایران، دو نوع قرار قضایی با عناوین قرار منع تعقیب و قرار ترک تعقیب وجود دارد که علی‌رغم شباهت اسمی، تفاوت‌های ماهوی و کاربردی قابل توجهی با یکدیگر دارند. در این نوشتار به بررسی دقیق این دو قرار و تمایز آنها می‌پردازیم.
ماده 265 قانون آیین دادرسی کیفری به صدور قرار منع تعقیب توسط بازپرس می‌پردازد. بر اساس این ماده، در دو حالت کلی قرار منع تعقیب صادر می‌شود:
•    عدم وقوع جرم: در صورتی که ثابت شود جرمی رخ نداده است، قرار منع تعقیب صادر می‌شود.
•    فقدان ادله کافی برای انتساب جرم به متهم: اگر دلایل کافی برای اثبات ارتکاب جرم توسط متهم وجود نداشته باشد، قرار منع تعقیب صادر می‌شود.
در واقع، قرار منع تعقیب به این معنی است که با توجه به بررسی‌های انجام شده، جرمی واقع نشده یا متهم مرتکب آن جرم نبوده است.
این قرار توسط بازپرس یا دادستان صادر می‌شود و قابل اعتراض در مراجع قانونی است. در صورت نقض قرار منع تعقیب در مراجع بالاتر، پرونده مجدداً برای رسیدگی به دادگاه کیفری ارسال می‌شود. صدور قرار منع تعقیب مانع از طرح دعوای حقوقی علیه متهم به دلیل ضرر و زیان ناشی از جرم نمی‌شود.
ماده 79 قانون آیین دادرسی کیفری به صدور قرار ترک تعقیب توسط دادستان در جرایم قابل گذشت می‌پردازد. بر اساس این ماده، شاکی می‌تواند تا زمانی که کیفرخواست علیه متهم صادر نشده است، از دادستان تقاضای ترک تعقیب را داشته باشد.
در واقع، قرار ترک تعقیب به معنای توقف تعقیب کیفری متهم به درخواست شاکی در جرایمی است که قابلیت گذشت دارند.
این قرار فقط در جرایم قابل گذشت صادر می‌شود.فقط شاکی می‌تواند تقاضای صدور این قرار را داشته باشد. قرار ترک تعقیب قابل اعتراض در مراجع قانونی نیست. شاکی می‌تواند تا یک سال پس از صدور قرار ترک تعقیب، تقاضای تعقیب مجدد متهم را داشته باشد.

قانون آیین دادرسی مدنی در ماده 299 به تعریف حکم می‌پردازد و قرار را به عنوان مفهوم مخالف حکم تعریف می‌کند. بر اساس این تعریف:
•    حکم: رأیی است که دادگاه در مورد ماهیت دعوا صادر می‌کند و قاطع دعوا به صورت جزئی یا کلی است.
•    قرار: رأیی است که دادگاه در مورد ماهیت دعوا صادر نمی‌کند یا قاطع دعوا نیست.
به عبارت دیگر، حکم به طور مستقیم به ماهیت دعوا و موضوع آن می‌پردازد و تکلیف نهایی را در مورد آن مشخص می‌کند. و قرار به موضوعات فرعی یا جنبی دعوا می‌پردازد و تکلیف نهایی را در مورد ماهیت دعوا مشخص نمی‌کند.
مثال‌هایی از قرار:
•    قرار کارشناسی
•    قرار جلب به دادرسی
•    قرار تامین خواسته
•    قرار رد یا قبول دادخواست

قرار منع تعقیب در چه مواردی صادر می شود؟

قرار منع تعقیب در دو حالت کلی صادر می‌شود:
1. جرم نبودن عمل انتسابی به متهم:
طبق اصل قانونی بودن جرایم و مجازات‌ها، فقط اعمالی جرم محسوب می‌شوند که در قانون برای آنها مجازات تعیین شده باشد.
اگر عمل انتسابی به متهم، جرم نباشد و در قانون مجازاتی برای آن پیش‌بینی نشده باشد، قرار منع تعقیب صادر می‌شود.
2. فقدان دلایل کافی برای اثبات جرم:
برای اثبات هر جرمی، به دلایل اثبات جرم نیاز است. این دلایل طبق ماده 160 قانون مجازات اسلامی شامل اقرار متهم، شهادت، قسامه، سوگند و علم قاضی می‌شوند.
اگر با وجود وقوع جرم، دلایل کافی برای اثبات آن به دست نیاید، قرار منع تعقیب صادر می‌شود.
ماده 278 قانون آیین دادرسی کیفری تکلیف را در این خصوص روشن می‌کند. اگر قرار منع تعقیب به دلیل جرم نبودن عمل صادر شده باشد، تجدید تعقیب متهم به همان اتهام امکان‌پذیر نیست. اما اگر قرار منع تعقیب به دلیل عدم وجود دلایل کافی صادر شده باشد، تجدید تعقیب متهم به همان اتهام با ارائه دلایل جدید و موافقت دادستان یا دادگاه امکان‌پذیر خواهد بود.

اعتراض به قرار منع تعقیب

قرار منع تعقیب یکی از قرارهای قابل اعتراض در نظام حقوقی ایران است. این قرار طبق بند الف ماده 270 قانون آیین دادرسی کیفری صادر می‌شود و به معنای توقف تعقیب کیفری متهم به دلیل عدم وقوع جرم یا فقدان دلایل کافی برای اثبات جرم است.
اشخاص ذینفع در پرونده، از جمله شاکی، می‌توانند به این قرار اعتراض کنند.
مرجع صالح برای رسیدگی به اعتراض، دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به اصل جرم را دارد.
مهلت اعتراض، ده روز برای اشخاص مقیم ایران از تاریخ ابلاغ قرار و یک ماه برای اشخاص مقیم خارج از کشور از تاریخ ابلاغ قرار می باشد. 
آثار صدور رأی تأیید قرار منع تعقیب: رأی دادگاه قطعی و غیرقابل اعتراض خواهد بود.
در صورت نقض قرار منع تعقیب، قرار جلب به دادرسی صادر و پرونده به دادسرا اعاده می‌شود تا مراحل بعدی رسیدگی انجام شود. بار اثبات در این مرحله با شاکی است. شاکی باید دلایل و مستندات کافی برای اثبات موجه بودن اعتراض خود ارائه دهد. در دعاوی مالی و حقوقی  وکیل در امور ثبتی، اداری و تجاری می‌تواند در این فرآیند به شما کمک کند.

نقض قرار منع تعقیب چه شرایطی دارد؟

قرار منع تعقیب به معنای توقف تعقیب کیفری متهم به دلیل عدم وقوع جرم یا فقدان دلایل کافی برای اثبات جرم است. این قرار توسط دادستان یا بازپرس صادر می‌شود و قابل اعتراض است. معترضین به قرار منع تعقیب می توانند شاکی و در برخی موارد شخص متهم نیز باشد. 
موارد نقض قرار منع تعقیب در مواردی مانند اثبات وقوع جرم، اثبات انتساب جرم به متهم و  کشف دلایل جدید نقض می شود.  اثر نقض قرار منع تعقیب عبارتند از:
•    صدور قرار جلب به دادرسی
•    اعاده پرونده به دادسرا
•    انجام تحقیقات جدید از متهم
•    تفهیم اتهام به متهم
•    اخذ آخرین دفاع از متهم
•    صدور قرار مجرمیت و کیفرخواست
•    ارسال پرونده به دادگاه
بار اثبات در مرحله رسیدگی به اعتراض، با معترض (شاکی یا متهم) است. دادگاه در رسیدگی به اعتراض، کاملاً آزادانه رسیدگی می‌کند و به دلایل و قرائن ارائه شده توسط طرفین توجه می‌کند. نقض قرار منع تعقیب به معنای اثبات قطعی جرم یا انتساب آن به متهم نیست و متهم کماکان از تمامی حقوق قانونی خود در مراحل بعدی رسیدگی برخوردار خواهد بود.
چنانچه در دعاوی  خانوادگی و غیره به دنبال وکیل خوب برای اخذ  منع تعقیب و دفاع در دادسرا هستید، می توانید از وکیل خانواده، طلاق، مهریه، نفقه استفاده نمائید. 

                                                   جهت اخذ مشاوره و هماهنگی، آیکون پلتفرم مربوطه را  کلیک نمایید