ضابطان دادگستری (مقامات غیر قضائی) + انواع آن و شرایط کسب مقام ضابطیت

ضابطان دادگستری (مقامات غیر قضائی) + انواع آن و شرایط کسب مقام ضابطیت

ضابطان دادگستری چه کسانی هستند؟ بی شک یکی از نیاز های مهم و اساسی هر جامعه ای ، تأمین امنیت و آسایش آن جامعه است.و برای رسیدن به این مهم جامعه همواره نیازمند بکارگیری نیروهای متخصصی هست که بتوانند این وظیفه مهم را که تأمین امنیت باشدبه نحو احسن به سرانجام برساند.امروزه¬ پلیس(ضابطان دادگستری) به عنوان تأمین کننده امنیت در درون جامعه شناخته می شود.ضابطین دادگستری به عنوان بازوی اجرایی نظام قضایی نقش مهم وقابل توجهی در دستیابی به عدالت کیفری و نزدیک شدن هر چه بیشتر به نظام کیفری مطلوب و کارآمد را دارند.از بدو وقوع جرم تا کشف آن و جمع آوری و حفظ آثار آن و انجام تحقیقات مقدماتی ضابطان دادگستری حضوری فعال دارند و اینجاست که نقش نظارتی دادستان و دادن تعلیمات و دستورات لازمه بیش از پیش احساس می شود.«در تشکیل پرونده کیفری عوامل متعددی دخالت دارند که از مهمترین آنها ،دادستان وضابطین دادگستری می باشند .

در اغلب موارد زیر بنای پرونده کیفری را اقدامات اولیه ضابطان بویژه نیروهای انتظامی تشکیل می دهد. از این رو ،باید از یک سو در انتخاب افرادی که این امر مهم بر عهده آنان نهاده می شود ،نهایت دقت به عمل آید و درصورت امکان از پلیس قضایی و نیروهای مسئول، آگاه و مجرب در این باره استفاده شود و از سوی دیگر، وظایف و اختیارات این مأموران بدقت از سوی قانونگذار مشخص گردد تا اعتماد شهروندان را به هنگام طرح شکایت نزد آنان و نیز اطمینان خاطرشان را آنگاه که به عنوان مظنون و متهم تحت تعقیب قرار می گیرند،موجب شود و در نهایت ،امنیت جامعه فراهم گردد. 

تعریف ضابطان دادگستری

ضابطان دادگستری که به عنوان بازوی اجرایی نظام قضایی در حفظ حقوق متهم و شهروندان و اجتماع هستندو نقش مهمی در جلوگیری از تضییع حقوق آنها داشته و می توانند در دستیابی به عدالت کیفری مسئولیت خطیری را ایفا نمایند.ضابطین دادگستری به عنوان نماینده حاکمیت باید حافظ حقوق فردی و اجتماعی جامعه باشند . ضابطان دادگستری یا پلیس قضایی مأمورانی هستند که تحت نظارت و تعلیمات دادستان عمومی یا سایر مراجع قضایی در کشف و تحقیق مقدماتی جرم ، حفظ آثار و دلایل آن و جلوگیری از فرار و اختفای متهم به موجب مقررات قانون اقدام می کنند.

تفاوت بین پلیس قضایی و پلیس اداری

ضابطان دادگستری ،مأموران پلیس هستند و پلیس دریک تقسیم بندی به پلیس اداری و پلیس قضایی تقسیم می شود و معمولا این دو پلیس دارای تشکیلات مختلف هستند، پليس قضايي را كساني مي دانندكه همان ضابطين قوه قضائيه .وقتي اداري است آمر قانوني آن فرمانده يا رئيس مربوطه است ووقتي قضايي است آمر آن مقام قضايي است . كاركنان ناجا تا قبل از وقوع جرم پليس اداري اند و پس از وقوع جرم پليس قضايي يعني تا قبل از آن تابع سلسله مراتب اداري سازمان خودهستند و بعد از آن از دستورات مقام قضايي تبعيت مي نمايند.در خصوص تفاوت بین این دو باید گفت آنچه که این دو نوع پلیس را از هم متمایز می کند ،نوع وظایفی است که بر آنها محول گردیده است.چرا که پلیساداری تحت اداره وتسلط قوه مجریه بوده ودر حفظ نظم عمومی،جلوگیری از وقوع  جرم ،کمک رسانی ،تأمین آسایش و امنیت افراد انجام وظیفه می نمایند در مقابل پلیس قضایی در زمینه کشف جرم ،حفظ آثار و علائم جرم در محل وقوع آن ،ابلاغ احکام دادگاه ها و تعقیب مجرم را برعهده دارند.با این حال کار پلیس اداری و قضایی بی ارتباط نیستند و فعالیت آنها متمم و مکمل یکدیگر محسوب می شوند.

پلیس

    یکی از نیاز های اساسی هر جامعه ،امنیت و آسایش است.و جامعه همواره نیازمند افرادی هست که تأمین کننده¬ی ¬امنیت باشد.امروزه نیروی شناخته شده برای تأمین امنیت درون جامعه پلیس(ضابطین دادگستری) است. (ضابطین دادگستری به عنوان بازوی اجرایی نظام قضایی نقش مهم وقابل توجهی در دستیابی به عدالت کیفری و نزدیک شدن هر چه بیشتر به نظام کیفری مطلوب و کارآمد را دارند.

شرایط کسب مقام ضابطیت دادگستری

صِرفِ دارا بودن مقام و عضویت در سازمانی اعطا کننده مقام ضابطیت دادگستری نمی باشد و افراد واجد شرایط این مقام را باید کسب کنند نه اینکه بدون هیچگونه سیر مراحلی این مقام حساس و تاثیر گذار در فرایند دادرسی را به هر شخصی اعطا کرد که و برای کسب عنوان ضابطیت شرایطی در قانون احصاء شده که عبارتند از :

مورد وثوق و اعتماد بودن

آنچه مسلم است اولین برخورد متهم با پلیس و ضابطین دادگستری است و چنانچه این برخورد اولیه توأم با ظرافت ،هوشیاری،دقت و ارتباط صحیح و اعتماد صادقانه نباشد سنگ بنای اولیه پرونده کیفری کج نهاده خواهد شد و مراجع قضایی نیز که محتویات پرونده، بیشترین ادله او برای تصمیم گیری است، به اشتباه قضاوت خواهند شد و راه حل رفع همه این مشکلات،ت عیین ضابطینی معتمد و مورد وثوق است که با حقوق مردم و اجتماع سروکار دارندو می توانند حافظ حقوق فردی و اجتماعی جامعه باشند.

گذراندن آموزش های لازم

از آنجا که آموزش یکی از محوری ترین مبانی اساسی در هر سیستم اداری است بالتبع این ضرورت در مجموعه ای به نام پلیس و ضابطین دادگستری به جهت ارتباط با حقوق اجتماع امری بدیهی و ضروری تر است .باید دانست هر چه ضابطین دادگستری آموزش بیشتری داشته باشند و خدمات قضایی را تحت نظر مقام قضایی بهتر یاد بگیرند،قانون دقیق تر اجرا می شود و با حس اجرای قانون حقوق متهم و قربانیان جرم و منافع جامعه بهتر تأمین می شود هر مأمور نباید ضابط دادگستری شناخته شود.

تحصیل کارت ویژه ضابطان دادگستری

مقنن کسب این عنوان و مقام را بطور کلی به کلیه افسران پلیس و اعضاء نهادهای ضابطین تسری داده و آن را منوط به فراگیری مهارت های لازم از طریق طی نمودن دوره های آموزشی خاصی و آن هم تحت نظارت مقام قضایی به شرح گفتار قبل دانسته است و در نهایت پس از تحصیل کارت ویژه ضابط دادگستری می توان به شخصی عنوان ضابط اطلاق نمود.

انواع ضابطان دادگستری

طبق ماده28 ق.آ.د.ک.سال92 ضابطان دادگستری مأمورانی هستند که تحت نظارت و تعلیمات دادستان در کشف جرم ،حفظ آثار و ادله وقوع جرم ،شناسایی ،یافتن و جلوگیری از فرار و مخفی شدن متهم ،تحقیقات مقدماتی ،ابلاغ اوراق و اجرای تصمیمات قضایی ،به موجب قانون اقدام می کنند .
درماده29 قانون آیین دادرسی کیفری سال 92 چنین آمده است
ضابطان دادگستری عبارتند از :

•  ضابطان عام شامل فرماندهان ،افسران و درجه داران آموزش دیده نیروی¬انتظامی جمهوری¬اسلامی ایران ؛
•  ضابطان خاص شامل مقامات و مأمورانی که به موجب قوانین خاص در حدود وظایف محول شده ضابط دادگستری محسوب می شوند ؛از قبیل رؤسا، معاونان و مأموران زندان نسبت به امور مربوط به زندانیان ،مأموران وزارت اطلاعات و مأموران نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی .همچنین سایر نیروهای مسلح در مواردی که به موجب قانون ،تمام یا برخی از وظایف ضابطان به آنان محول شود،ضابط محسوب می شوند.

تبصره- کارکنان وظیفه ،ضابط دادگستری محسوب نمی شوند ،اما تحت نظارت ضابطان مربوط در این مورد انجام وظیفه می کنند و مسئولیت اقدامات انجام شده در این رابطه با ضابطان است . این مسئولیت کارکنان وظیفه نیست .
✅رعایت اصل دادرسی منصفانه و عادلانه بعنوان امری حیاتی و ضروری ایجاب می نماید که الزاماتی از این حیث برای مجریان قانون و از جمله ضابطین دادگستری مقرر گردد تا با تفسیرهای سلیقه ای حقوق متهم و جامعه پایمال نگردد .بنابراین آیین دادرسی کیفری باید حقوق متهم و شهروندان را که انسانهائی آزاد و دارای کرامت والای انسانی هستند به موجب قانون به رسمیت بشناسد و با ایجاد تعادل بین منافع جامعه و منافع فردی و همچنین تعادل بین دقت و سرعت از تضییع حقوق متهم جلوگیری نماید .
✅سلب آزادی افراد به دو صورت متصور است، قانونی و غیر قانونی، سلب آزادی افراد به صورت غیر قانونی و بدون مجوز جرم بوده و قابل مجازات می¬باشد.ماده¬ی 570 ق.م.ا مربوط به سلب آزادی افراد توسط مأمورین دولتی و مجازات آن است و ماده¬ی 621  مربوط به سلب آزادی توسط اشخاص عادی است.
✅طبق ماده¬ی 37 ق.آ.د.ک سال 92 «ضابطان دادگستری موظفند شکایت کتبی و شفاهی را همه وقت قبول نمایند . شکایت شفاهی در صورت مجلس قید و به امضای شاکی می رسد ،اگر شاکی نتواند امضاء کند یا سواد نداشته باشد ،مراتب در صورت مجلس قید و انطباق شکایت شفاهی با مندرجات صورت مجلس تصدیق می شود . ضابطان دادگستری مکلفند پس از دریافت شکایت ،به شاکی رسید تحویل دهند و به فوریت پرونده را نزد دادستان ارسال کنند.» با توجه به تفاوت هایی که در مورد وظایف و اختیارات ضابطین دادگستری در خصوص جرایم مشهود و غیر مشهود وجود دارد وظایف و اختیارات آنان را به تفکیک مورد بررسی قرار می دهیم.

پرسش از وکیل

1-ضابطان دادگستری در کدام جرایم می توانند متهم را بازداشت کنند؟ضابطان دادگستری فقط درصورتی می توانند متهم را بازداشت نمایند که قرائن و امارات قوی در ارتکاب جرم مشهود توسط وی وجود داشته باشد.
2-ضمانت اجرای ارجاع امر از سوی مقام قضایی به ماموران یا مقاماتی که ضابط تلقی  نمی شوند چیست؟موجب محکومیت انتظامی تا درجه چهار است.
3-نظارت بر نحوه رفتار ضابطان با اشخاص تحت نظر برعهده کدام نهاد است؟
محاکم، دادسراها و گروه های نظارت و بازرسی قوه قضائیه

سخن پایانی

یکی ازحقوق افراد داشتن آزادی است و نمی توان هیچ فردی را بدون دلیل دستگیر یا بازداشت نمود، اصل 32 قانون اساسی هیچ کس را نمی توان دستگیر کرد مگر به حکم و ترتیبی که قانون معین می کند.نقض حقوق متهم منتج به ظلم خواهد شد، چرا که حداقل قدرت دفاعی متهم تقلیل می یابد و شخصی که نداند یا نتواند از حقوق خویش دفاع نماید مورد ظلم واقع می شود و بدیهی است آنچه ضروری به نظر می رسد این است که در مراحل تعقیب ،تحقیق، صدورحکم و اجرای مجازات باید تمام حقوق او بعنوان یک شهروند درکمال دقت رعایت شود. لذا نقش پلیس و ضابطین دادگستری در تحقق عدالت کیفری و دادرسی منصفانه بسیار مهم به نظر می رسد.اشخاصی که در مراحل مختلف دادرسی قرار دارند بهتر است که از حقوق خود و تکالیف ضابطان دادگستری آگاهی لازم را داشته باشند چنانچه در مسیر دادرسی ظلمی بر انها برود می توانند با مشاوره از وکیل دادگستری و با اطلاع به مقامات بالاتر از ضایع شدن حق وحقوق خود جلوگیری نمایند .

همچنین شما عزیزان می توانید برای دریافت از معروف ترین وکیل و وکیل خوب دادگستری با کارشناسان ما درگروه وکلای حقوق بشر در تماس باشید.